تأثیر مرحله برداشت میوه بر مقدار و ترکیب اصلی در اسانس رازیانه (foeniculum vulgare) بومی همدان

انتخاب مرحله و زمان مناسب برداشت در یک منطقه خاص با توجه به گونه گیاه دارویی و اندام حاوی اسانس می­تواند یکی از عــوامل مهم و تأثیر­گذار بر کیفیّت و کمیّت اسانس ­باشد. در پژوهش حاضر، بهترین مرحله برداشت در پرورش گیاه رازیانه foeniculum vulgare، توده بومی همدان که از رایج­ترین­ توده­های در حال کشت و کار ایران می­باشد، مورد بررسی قرار گرفت. این آزمایش در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با 3 تکرار در یک سال زراعی انجام پذیرفت. میوه­ها در دو مرحله واکسی­شدن و رسیدگی کامل برداشت شد و پس از خشک­شدن در سایه، اسانس آن به روش تقطیر گردشی با دستگاه کلونجر استخراج گردید و بازده اسانس به روش وزنی-وزنی اندازه­گیری شد. پس از ارزیابی کمیّت اسانس، کیفیّت آن با استفاده از دستگاه­های کروماتوگرافی گازی (gc) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف­سنج جرمی (gc-ms) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که مرحله رشدی میوه هنگام برداشت، اثر معــنی­داری بر مقدار اسانس در میوه رازیانه دارد. به­طوری­که که بیشترین درصد اسانس در وزن خشک (43/3%)، مربوط به مرحله واکسی میوه بود. نتایج حاصل از شناسایی ترکیب­های تشکیل­دهنده اسانس نیز نشان داد که بیشترین جزء اسانس در هر دو مرحله برداشت آنتول است که مقدار آن حدود 76% برآورد شد. این یافته حاکی از آن است که درصد ترکیبات تشکیل­دهنده اسانس تحت تاثیر مرحله برداشت قرار نمی­گیرد ولی به­طورکلی در  مرحله واکسی­شدن میوه، این اندام دارای مقدار اسانس بیشتری نسبت به مرحله رسیدگی کامل میوه است.